Afstudeeronderzoek naar huwelijksdwang als nieuwe vorm van mensenhandel
Met de inwerkingtreding van de herziene Europese richtlijn inzake de bestrijding van mensenhandel ((EU) 2024/1712) is huwelijksdwang aangemerkt als nieuwe vorm van mensenhandel. In de richtlijn is niet toegelicht onder welke omstandigheden een gedwongen huwelijk uitbuiting is. Met het oog op de toekomstige wetswijziging in Nederland is bij het EMM een afstudeeronderzoek uitgevoerd naar de perspectieven van professionals op mensenhandel en het effect daarvan op de signalering van huwelijksdwang.
Perspectieven van professionals
Het afstudeeronderzoek heeft plaatsgevonden door achttien professionals werkzaam binnen de hulpverlening, strafrechtsketen en migratieketen te interviewen. In de interviews is gebruik gemaakt van hypothetische casussen (vignetten) over huwelijksdwang. Bij elk vignet is eerst aan de respondenten gevraagd of zij van mening zijn dat er sprake is van een gedwongen huwelijk en waarom, en vervolgens of zij van mening zijn dat er sprake is van (signalen van) mensenhandel in de casus.
Signalen van huwelijksdwang
Een signaal van huwelijksdwang dat in alle interviews naar voren kwam is fysieke en/of psychische dwang. Daarbij vonden de meeste respondenten dat een huwelijk ook gedwongen kan zijn wanneer een slachtoffer met het huwelijk instemt. Daarnaast zijn de meeste respondenten van mening dat in ieder geval sprake moet zijn van financieel gewin om een gedwongen huwelijk onder uitbuiting te scharen. Een vraag die daarbij wel is opgeworpen is of het betalen van een bruidsschat moet worden gezien als financieel gewin of als een gebruikelijke culturele traditie. Andere voorbeelden van signalen van huwelijksdwang die door respondenten zijn genoemd, zijn een minderjarige leeftijd en een afhankelijke positie van een slachtoffer.
Behoefte aan concrete handvatten
Uit het afstudeeronderzoek blijkt dat er sprake is van enige terughoudendheid onder professionals om gedwongen huwelijken als vorm van mensenhandel aan te duiden. Dit lijkt vaak te maken te hebben met de culturele en familiaire aard van gedwongen huwelijken. Uit zorg om cultureel insensitief te handelen hebben professionals de behoefte uitgesproken aan concrete handvatten om huwelijksdwang, na de toekomstige wetswijziging, in de context van uitbuiting te kunnen beoordelen.
Van februari tot en met juli 2024 heeft een inmiddels afgestudeerde masterstudent Criminologie en Veiligheidsbeleid aan de Universiteit Leiden een scriptieonderzoek uitgevoerd bij het EMM. De volledige scriptie ‘De rol van perspectieven op mensenhandel in de signalering van huwelijksdwang' is voor de partnerorganisaties van het EMM te raadplegen via de besloten digitale werkomgeving (DWO) van het EMM en voor andere ketenpartners opvraagbaar via het contactformulier op onze website.